Kennis opdoen met Close Reading

Sylvia: “Op De Singel zien we kennis als basis voor alles. We waren daarom zelf al actief aan het onderzoeken hoe we leesvaardigheid goed kunnen combineren met kennis verwerven. Toen de mogelijkheid kwam om deel te nemen aan de cursus Close Reading, ben ik samen met een aantal collega’s naar voren geschoven om te onderzoeken of close reading bij ons onderwijs past.

Lezen, lezen en nog eens lezen

Sylvia: “Het uitgangspunt van close reading is dat teksten hét middel zijn om kennis te vergaren. Het doel is: effectief leesonderwijs. Goede lezers, die begrijpen wat ze lezen. Dat doel bereik je door samen met de kinderen actief met een tekst aan de slag te gaan.

De kinderen lezen de tekst meerdere keren, verspreid over verschillende lessen. Elke keer geef je ze een ander leesdoel mee. Als leerkracht stel je vragen, licht je de betekenis van woorden of uitdrukkingen toe en ben je voortdurend met kinderen in gesprek over de inhoud van de tekst. Kinderen doen op deze manier ontzettend veel kennis op. Een bijproduct van die kennis, is dat hun woordenschat zich steeds verder uitbreidt, ze lezen makkelijker en ze begrijpen teksten veel beter.

In het basisonderwijs grijpen we daarvoor nu nog veel terug op begrijpend-lezen-methodes vol gortdroge strategieën. En dat terwijl het allang bewezen is dat die kinderen helemaal niet helpen om teksten beter te begrijpen. Daarnaast zijn we in Nederland kampioen in kinderen zelfstandig laten werken. Misschien omdat dat makkelijk is, of rustig in de klas, maar het leerrendement is laag. Uit onderzoek blijkt dat kinderen het meeste leren als ze dingen samendoen met de leerkracht. Daar maakt close reading gebruik van. De leerkracht is leidend, je gaat echt samen met de kinderen teksten helemaal doorspitten.”

Zo pak je het aan

Sylvia: “Close reading was niet helemaal nieuw voor mij. Eén dag per week werk ik namens Primo bij een Amsterdamse organisatie aan het Nederlands Kennis Curriculum. Daarvoor wordt gewerkt met close reading. Ook bracht ik al eens een bezoek aan de Alan Turingschool. Deze basisschool in Amsterdam is een voorloper op het gebied van close reading. Het is daar volledig geïmplementeerd in het onderwijs. De Close Reading-cursus werd gegeven door Martin Bootsma en Heleen Buhrs. Zij werken beiden op die school. Zij hebben ons de handvatten gegeven om close reading toe te passen in de klas.

Die praktische handvatten waren heel fijn. Het belang van close reading was dan misschien niet nieuw voor me, maar hoe je het goed toepast wist ik nog niet. Het is een methodiek, geen kant-en-klare lesmethode. Je moet zelf op zoek naar teksten die passen bij jouw doelen. Maar waar moeten die teksten aan voldoen? En waar vind je ze? Bij close reading maak je gebruik van bestaande teksten, zoals nieuwsberichten of (prenten)boeken. De juiste teksten vinden is moeilijk en arbeidsintensief. Je moet op zoek naar kenmerken die je niet zo makkelijk kunt meten. Via de cursus heb ik nu een lijst met criteria die ik naast een tekst kan leggen. Ook werden er titels aangereikt.”

Heb hoge verwachtingen

Sylvia: “Als je eenmaal een goede tekst hebt gevonden en het werkt, dat is fantastisch!
Door de cursus ontdekte ik hoe belangrijk het is om niet te makkelijke teksten te kiezen. Ze moeten juist net complex genoeg zijn, zodat de kinderen ervan kunnen leren. Je mag best hoge verwachtingen hebben. Denk niet: mijn kinderen komen uit een achterstandswijk, ik maak het niet te moeilijk. Nee, die kinderen hebben al een achterstand dus je moet ze als de wiedeweerga zoveel mogelijk kennis meegeven! Zoek de grenzen op.

Ook heel belangrijk bij teksten: is het een goed literair verhaal? Is het een echte tekst die iemand heeft gemaakt met een bepaald doel? In leerboeken zijn het vaak gekunstelde teksten. Dat is funest voor de rijkdom van de taal. Voor de kennis die erin zit. Ah, soms schieten de tranen ervan in je ogen. Gebruik gewoon echte teksten. Uit de krant, van het Jeugdjournaal. Kijk om je heen. Door de cursus ben ik anders naar teksten gaan kijken. Je hebt erna echt een andere bril op.”

Verras jezelf

Sylvia: “Misschien denk je, hoe doe je dat dan in de groepen 1, 2 en 3 waarvan de kinderen nog niet goed kunnen lezen? Daar begin je met begrijpend luisteren. Dat begint met het voorlezen van de tekst, gewoon om de kinderen ervan te laten genieten. Een volgende keer geef je ze een luisterdoel mee. En zo doe je het elke keer net even anders.

Na de eerste cursusdag in februari kregen we de opdracht mee om een tekst te kiezen en uit te proberen in de klas. Ik koos een fragment uit het dagboek van Sinterklaas. Qua technisch leesniveau was het te moeilijk voor mijn groep 3. Zelf had ik het nooit in mijn hoofd gehaald om die tekst te pakken. Maar het werkte zo goed. De betrokkenheid van de kinderen was meteen groot. We onderzochten samen dingen als: hoe zie je dat het een tekst van Sinterklaas is? Waar zie je het woord Sinterklaas? Noem drie dingen waaraan je kunt zien dat het een dagboek is? Uiteindelijk hebben we alle tekstkenmerken eruit gehaald. Dat was een eyeopener. Toen dacht ik: ik heb die kinderen altijd onderschat. En mijzelf misschien ook. Als je weet wat je doet, levert close reading zoveel op. Je zou het kinderen gunnen dit welke week te ervaren.”

Pas het toe van groep 1 t/m 8

Sylvia: “Wat mij betreft gaan we zeker met close reading aan de slag op De Singel. Maar inmiddels zijn we druk met de implementatie van Edi 2.0 (Expliciete Directe Instructie) en je kunt als school niet alles tegelijk. Ik pas zelf wel al dingen toe. Maar close reading werkt eigenlijk pas echt als je het gebruikt van groep 1 t/m 8. Dat heeft te maken met kennisopbouw. Kinderen leren het beste als je voortborduurt op de kennis die ze al hebben. Maar, we zijn er mee bezig en ik verwacht wel dat we er meer mee gaan doen.”

Leuk, leren lezen!
De cursus Close Reading is een van de activiteiten die worden aangeboden in het kader van ‘Leuk, Leren Lezen!’. Dit is een project waarmee teams van PO- en VO-scholen in Schiedam en Vlaardingen worden uitgenodigd kinderen een beter leesbegrip bij te brengen met technieken die bewezen werken. Wil je meer weten over ‘Leuk, leren lezen!’ neem dan contact op met de redactie via info@primoschiedam.nl.