Inclusief onderwijs op Het Windas

Marijke en Nanette: “Het begon eigenlijk allemaal twee jaar geleden met de studiereis naar Graz in Oostenrijk. Daar zagen we hoe inclusief onderwijs er in de praktijk uit kan zien. We keken mee in de klassen en zagen allemaal gelukkige kinderen. Iedereen hoorde erbij, dat was zo mooi! Toen zeiden we tegen elkaar, dat moet bij ons op school toch ook kunnen… Het pedagogisch klimaat op het Windas is namelijk ook heel prettig en veilig.
Eenmaal terug in Nederland zijn we graan brainstormen met Mariëlle, onze directeur. We stelden ons de vragen: hoe kunnen we ervoor zorgen dat we kinderen die dat nodig hebben zelf nog beter kunnen ondersteunen? Hoe kunnen we een echte wijkschool zijn voor alle kinderen in de buurt? En hoe zorgen we ervoor dat we kinderen met grotere zorgvragen het juiste onderwijs kunnen bieden en niet te snel naar het sbo verwijzen?”

Een andere aanpak

“Tot die tijd ging het bij ons, net als op veel andere scholen, als volgt: was er een kind dat een ander aanbod nodig had, bijvoorbeeld op het gebied van gedrag, leren of werkhouding/concentratie, dan kon er via het samenwerkingsverband Onderwijs dat Past per kind een ondersteuningsarrangement worden aangevraagd. Dit was fijn, maar kon misschien effectiever. We wilden als Windas met elkaar een schoolarrangement neerzetten waarbinnen we de zorg- en hulpvragen konden bundelen. Met zo’n schoolarrangement wordt het beter mogelijk om kinderen die andere ondersteuning nodig hebben op het gebied van leren, gedrag of werkhouding, binnen de school te faciliteren. Bovendien kunnen ook kinderen met een kleinere zorgvraag hiervan meeprofiteren.
We hadden al best veel kinderen met speciale onderwijsbehoeften op Het Windas. Daarmee bedoelen we zowel de kinderen die extra ondersteuning nodig hebben als de kinderen die juist behoefte hebben aan verrijking, want ook dat is zorgniveau 4. Daarnaast zijn er kinderen die behoefte hebben aan een andere aanpak of werkplek. Om deze kinderen tegemoet te komen in hun onderwijsbehoefte, stellen we individuele plannen op waarin wordt afgeweken van het niveau of de aanpak van de groep. Nu we een schoolarrangement hebben is het mogelijk om deze kinderen op vaste momenten op de dag de juiste hulp te geven, zonder dat ze de band met de klas verliezen.”

Schoolarrangement in de praktijk

“`s Ochtends hebben we aparte ruimtes tot onze beschikking. In het hoofdgebouw gebruiken we het Mundo-lokaal en op de dependance hebben we een dubbel lokaal. `s Middags geven we coaching in kleine groepjes en werken we individueel met de kinderen; bijvoorbeeld aan gedrag, werkhouding of de executieve functies. We werken daarnaast samen met een gezinsspecialist voor een aanbod op sociaal-emotioneel gebied.
Uitgangspunt van het arrangement is dat de kinderen zo veel mogelijk doen met hun klas. Maar hebben ze bijvoorbeeld een aparte aanpak voor rekenen nodig, dan komen ze bij ons rekenen. Elk kind heeft een eigen bak met werk en ze komen zelf naar ons toe. Ze weten dit is mijn taak, dit moet ik doen, hier krijg ik instructie op. En ze werken veel samen. De tijd waarop ze komen wordt afgestemd met de leerkracht, zodat ze geen belangrijke dingen missen in de klas, zoals samen eten, buiten spelen, verjaardagen vieren of lessen verkeer.
Er is altijd iemand aanwezig die de kinderen kan begeleiden. Om dat te kunnen garanderen, hebben we het werk verdeeld onder vijf collega’s, waaronder wij tweeën. Wij weten voor welk vak ze komen en houden in de gaten wat er gebeurt. Hierdoor kunnen we de groei beter volgen en het onderwijsaanbod steeds bijstellen en aanpassen waar nodig. Zo is er dus minder vertraging.”

Wat zijn de ervaringen?

“Kinderen reageren heel positief. Er is minder frustratie, meer rust. Kinderen voelen zich competenter. Ze weten waar ze aan toe zijn, kunnen meer vragen stellen en ervaren minder prikkels. En het loopje vinden ze ook erg leuk, haha. Dat werd opvallend veel genoemd in de evaluatie die ze hebben ingevuld.
Ook voor de leerkrachten is het fijn. Vanaf het begin af aan is alles besproken met het team. Iedereen werd meegenomen, want het is een proces dat je samen aangaat. Door het arrangement kan de leerkracht zich nu goed richten op de zorgniveaus 1 t/m 3. Samen zijn we continue bezig met uitvoeren en evalueren. Loopt iets niet lekker, huppakee, dan sturen we bij. Dat is ook iets dat we hebben opgepikt in Graz. Je moet het vooral gewoon doen en kijken of het werkt. We hebben de vrijheid om het uit te proberen en het arrangement te laten groeien door al doende steeds te evalueren en bij te stellen. De kunst is om het één voor één aan te pakken, niet alles tegelijk te willen. Onderwijs is een dynamisch proces.

Blijven verbeteren

Het eerste jaar bestond vooral uit veel uitproberen en verbeteren. Leren van andere scholen en hoe die de zorg hebben vormgegeven. Dit jaar zijn we meer aan het bedenken hoe de scholen in de wijk mee kunnen profiteren van onze ervaringen. Dit zouden we kunnen doen door kennis te delen, mee te denken en scholen te helpen met het opzetten van hun eigen schoolarrangement.
Ondertussen blijven we bezig om ons arrangement te verbeteren. Er zijn nog altijd leerpunten en we willen het aanbod verbreden. Meer hulp terugbrengen in de klas, meer kinderen laten meeprofiteren. Meer trainingen in kleine groepjes op sociaal-emotioneel vlak en op de ontwikkeling van executieve functies, voor groep 1 t/m groep 8. Op dit moment onderzoeken we hoe we dit gaan oppakken.”

Een kind moet kunnen blijven groeien

“Al voordat we naar Graz gingen was er op Het Windas veel draagvlak voor inclusief onderwijs. Het samenwerkingsverband heeft hier ook een inspirerende rol in gespeeld. Toen wij op Het Windas kwamen werken, waren er best veel kinderen die het naar hun zin hadden op onze school, maar toch moesten uitstromen naar het speciaal basisonderwijs. Het onderwijsaanbod voldeed voor hen nog niet. Wij zijn toen gaan onderzoeken hoe we de kinderen hier kunnen houden. Niet voor onszelf, maar omdat het fijn is voor de kinderen. De maatschappij is tenslotte ook inclusief. Maar het allerbelangrijkste is dat een kind kan groeien. Daarom blijven we altijd kijken naar: wat heeft dit kind nodig? Hoe kunnen wij er met ons onderwijs voor zorgen dat een kind blij naar school gaat, cognitief groeit en bij de groep hoort? Ontbreekt één van deze drie pijlers, bijvoorbeeld omdat er ondanks alle inspanningen geen groei is of onvoldoende aansluiting met de groep, dan moeten we met elkaar blijven zoeken naar wat we in het onderwijsaanbod kunnen veranderen om wel hieraan te kunnen voldoen.”