280 talen in jouw school

Volgens het CBS spreekt een kwart van de pubers thuis een andere taal of dialect. Schiedam is een goed voorbeeld: De schatting is dat 64% van de leerlingen een niet-westerse migratieachtergrond heeft. Dit betekent niet per se dat zij allemaal meertalig zijn, maar de kans is groot dat veel van deze kinderen naast het Nederlands ook een andere taal beheersen. Hoe kun jij als leerkracht hierop inspelen en juist de voordelen van meertaligheid benutten?

Voor veel kinderen is het Nederlands niet de enige taal die ze leren. Soms is het zelfs de derde of vierde taal. Maar waarom wordt meertaligheid dan nog zo vaak gezien als een probleem? Integendeel! Kinderen die een sterke basis hebben in hun thuistaal, laten vaak een groter taalbewustzijn zien. Ze begrijpen sneller hoe taal werkt, wat hen helpt bij het leren van andere talen, waaronder het Nederlands. Dit wordt bevestigd door onderzoek van Pauline Gibbons (Scaffolding Language, Scaffolding Learning), waarin ze benadrukt hoe interactie en een veilige leeromgeving cruciaal zijn voor taalontwikkeling.

Meertalige kinderen hebben al laten zien dat ze een taal kunnen leren en dat geeft hen een voorsprong. Maar ook eentalige leerlingen profiteren van een meertalige omgeving. Door hen nieuwsgierig te maken naar de overeenkomsten en verschillen tussen talen, groeit hun taalgevoel en taalvaardigheid. Meertaligheid draagt dus niet alleen bij aan de ontwikkeling van meertalige kinderen, maar verrijkt de hele klas.

Wat vraagt dit van jou als leerkracht? Het begint met een positieve houding en een open blik. Veel scholen hebben een taalbeleid, maar zou het niet nog krachtiger zijn om een beleid op meertaligheid daarbij te ontwikkelen? Hoe kun je de verschillende talen in jouw klas benutten om het leerproces te ondersteunen?

Een eerste stap is erkennen en waarderen. Het is belangrijk dat kinderen hun thuistaal mogen gebruiken. Als een leerling zijn of haar moedertaal niet mag spreken, kan dat leiden tot onzekerheid, frustratie en zelfs kansenongelijkheid. Wanneer een school meertaligheid omarmt, draagt dit bij aan een positief pedagogisch klimaat en stimuleert het de motivatie van leerlingen. Meertalige kinderen voelen zich gezien en gewaardeerd, en dat heeft direct effect op hun leerprestaties.

Leuk, maar hoe pas ik dit toe in de praktijk?

Hier zijn een paar concrete ideeën:

• Inventariseer welke talen er in jouw klas worden gesproken en gebruik dit als startpunt. Misschien ontdek je verborgen taalschatten!
• Maak afspraken over het gebruik van thuistalen in de klas. Dit geeft zowel de leerlingen als jouzelf houvast (en voorkomt spontane lessen Klingon).
• Toon interesse in de talen van je leerlingen. Laat ze bijvoorbeeld een woord of zin uit hun moedertaal delen – wie weet breid je zelf ook je vocabulaire uit!

• Gebruik taal als brug: vergelijk woorden in verschillende talen, stimuleer verteltafels waarin kinderen in hun eigen taal mogen vertellen en laat ze vervolgens in het Nederlands samenvatten. Zo wordt je klas een mini-Verenigde Naties!
• Werk samen met ouders en stimuleer hen om thuis in de moedertaal te blijven praten. Een sterke basis in de thuistaal helpt bij het leren van het Nederlands! (Ja, Netflix met ondertiteling telt ook.)

Het Nederlands Kennis Curriculum (NKC) biedt een krachtige en rijke context voor meertalige leerlingen. Het NKC-themaonderwijs helpt kinderen nieuwe woorden, begrippen en concepten te leren op een betekenisvolle manier: door lezen, denken, praten en schrijven. Binnen het NKC wordt taalverwerving ondersteund door juist die veilige en contextrijke omgeving waarin leerlingen zich durven uit te drukken. Die interactie tussen leerlingen, waardoor taal op een natuurlijke manier wordt ontwikkeld. En veel kansen om zelf taal te produceren, wat essentieel is voor het versterken van taalvaardigheid. Wanneer je werkt met NKC, benut je de kracht van meertaligheid en ondersteun je alle leerlingen – meertalig en eentalig – in hun taalontwikkeling, precies zoals nodig is in een diverse klas.

We moeten al zoveel doen, hoe past dit erbij?

Maar zodra je je verdiept in meertaligheid, ontdek je de voordelen en raak je hopelijk enthousiast. Meertaligheid sluit naadloos aan bij thema’s als burgerschap en inclusie. Door nieuwsgierig te zijn naar elkaar en verbindingen te leggen, draag je bij aan een sociaal en inclusief klimaat in de klas.

Door meertaligheid niet als last, maar als kans te zien, ben je als leerkracht bezig met de kern van onderwijs: kinderen helpen groeien, nieuwsgierigheid aanwakkeren en een brug slaan tussen werelden. Want zoals Van den Branden zegt:

Elk moment van een doodgewone klasdag is een goudmijn voor taalverwerving.

Dus, durf jij de uitdaging aan?
Begin klein, experimenteer, en ontdek de kracht van meertaligheid in jouw klas.
Vraag eens welke talen jouw leerlingen thuis spreken en horen. Laat ze een taalpaspoort invullen: Welke taal spreek je thuis, met oma, met vrienden, tijdens het gamen? In welke taal droom je?

En wie weet, misschien kun je tegen het einde van het jaar zelfs een klein gesprekje voeren in Turks, Pools of Arabisch – al is het maar om “dat heb je goed gedaan!” te zeggen.

Nieuwsgierig, enthousiast?
Neem eens een kijkje bij collega’s op andere scholen binnen Primo.
Een fijn leesbaar online (hand)boek: ruimte_voor_nieuwe_talenten.pdf
Liever kijken en luisteren:
Een videoroute meertaligheid vanuit Drongo